1.Նախադասություններն ընդարձակի´ր` ընդգծված հատկացուցիչի և հատկացյալի միջև ավելացնելով փակագծում տրված բառակապակցությունը: Կետադրությանն ուշադրությո´ւն դարձրու: Օրինակ` Արեգակի խավարումը սարսափ առաջացրեց մարդկանց մեջ: (ընդամենը մի քանի րոպե տևող) – Արեգակի` ընդամենը մի քանի րոպե տևող խավարումը սարսափ առաջացրեց մարդկանց մեջ:
Նոբելի՝պայթուցիկ նյութեր արտադրողգործարանները ցրված էին Եվրոպայով մեկ: (պայթուցիկ նյութեր արտադրող)
Նոբելի՝ մարդկության խաղաղասիրությունն ու զարգացումը խթանողկակը կարծես թե հակասում էր նրա ապրած կյանքին: (մարդկության խաղաղասիրությունն ու զարգացումը խթանող)
Վիկտոր Համբարձումյանը դարձավ աստղաֆիզիկայի՝ իր իսկ նախաձեռնությամբ ստեղծված ամբիոնի առաջին վարիչը: (իր իսկ նախաձեռնությամբ ստեղծված)
Նա նկատեց, որ փայտանյութի՝ թղթի ու արհեստական մետաքսի վերածվող բաղադրությունր ինչ-որ բանով խաղողի շաքարն է հիշեցնում (թղթի ու արհեստական մետաքսի վերածվող):
Քիմիկոսներն էին ելք փնտրում այդ երկրների՝ գյուղատնտեսական մթերքների կարիք ունեցող բնակչությանն օգնելու: (գյուղատնտեսական մթերքների կարիք ունեցող)
2.Ընդգծված հատկացուցիչների և հատկացյալների կապը հստակ ցույց տալու համար կետադրիր:
Առագաստանավի՝ անցյալ դարում ապրած նավապետի գրառումներում մի հետաքրքիր փաստ կա:
Վարելահողերի՝ անտառներ հատելու միջոցով ընդարձակման հետ հաճախացան խորշակները, որոնք իսկական պատուհաս են հողագործության համար:
Հողի՝ սև մրրիկներից պաշտպանող բարեկամը անտառն է:
Մթնոլորտը կեղտոտում են նաև անտառային հրդեհների՝ արևի դեմքր ծածկող ծուխն ու հրաբխային մուրը:
Մարդիկ ուտելի քարաքոսի՝ «մանանայի» նման գետնին ցրված հատիկները հավաքում ու ալյուր էին սարքում:
Անձրևների և հալոցքի ջրի՝ լեռնային ապարներր մաշեցնող շիթերը քայքայում են նաև շատ հանքային աղեր:
3. Տրված նախադասություններում գտիր հատկացուցիչները և գրիր, թե ինչ խոսքի մասերով են արտահայտված: 1. Գրքի շապիկը գեղեցիկ նկարազարդում ունի: գոյական 2. Քո խոսքը չպետք է փոխվի։ դերանուն 3. Նրանց տունը հյուրընկալ է: դերանուն 4. Աղջկա ձայնը անչափ դուրեկան է: գոյական 5. Գնալու ժամանակը եկել է: դերբայ 6. Մոր խոսքերը ճնշում էին նրա հոգին: գոյական, դերանուն 7. Կապույտի և դեղինի խառնուրդից կանաչն է ստացվում: ածական 8. Ուրախանալու առիթները բաց մի թողեք: դերբայ 9. Մեռնողի աչքերը հառել էին առաստաղին: դերբայ 10. Նստածների կարծիքը չկարևորվեց: դերբայ 11. Ներկաներից երեքի վերաբերմունքը անհասկանալի էր: թվական 12. Մեծի խոսքը պետք է հարգել: ածական
Վիկտոր Համազասպի Համբարձումյանը ծնվել է 1908թ․ սեպտեմբերի 18-ին, Ռուսական կայսրության Թիֆլիսի նահանգի Թիֆլիս քաղաքում։ Նա հայ աստղագետ և աստղաֆիզիկոս է, տեսական աստղաֆիզիկայի հիմնադիրներից մեկը։ Համբարձումյանի աշխատությունները վերաբերում են աստղերի և միգամածությունների ֆիզիկայի, արտագալակտիկական աստղագիտության, աստղային համակարգերի դինամիկայի, աստղերի և գալակտիկաների տիեզերածնության և մաթեմատիկական ֆիզիկայի, միջուկային ֆիզիկայիբնագավառներին։ Սկզբունքորեն նոր տիեզերածնական հայեցակարգի հեղինակ է։ Նա եղել է ստալինյան մրցանակի կրկնակի (1946թ․, 1950թ․) դափնեկիր, Սոցիալիստական աշխատանքի կրկնակի հերոս (1968թ․, 1978թ․), Հայաստանի ազգային հերոս (1996թ․), Ռուսաստանի Դաշնության պետական մրցանակի դափնեկիր, արժանացել է նաև բազմաթիվ այլ ակադեմիական պարգևների։ Բյուրականի աստղադիտարանի հիմնադիրն է։ Նա մահացել է 1996թ․օգոստոսի 12-ին Հայաստանի Բյուրական գյուղում։
Խնդիրներ Վիկտոր Համբարձումյանի մասին
1․ Աստղադիտակը 40մ է։ Աստղադիտակի մեջ դեռ դրել են 12 ապակի։ Քանի ապակի էլ պետք է դնել աստղադիտակի մեջ, եթե ապակիների լայնությունը 5 մմ է և դրանք իրարից 1սմ հեռու պետք է լինեն։
2․ Եթե Վիկտոր Համբարձումյանը ծնվեր 1908 թվականի 2/4 մասին, քանի տարեկան կլիներ նա հիմա։
3․ Վիկտոր Համբարձույանը մտապահել է մի թիվ, դրանից հանել է 12, հետո բաժանել է 2, արդյունքից հանել է 2, հետո բաժանել է 20-ի, հետո հանել է 6 և գումարել է 2000 ու ստացել է 2021։ Վիկտոր Համբարձույանը ինչ թիվ էր մտապահել։
Արագածոտնի մարզը վարչատարածքային միավոր է Հայաստանում։ Մարզկենտրոնը Աշտարակ քաղաքն է։ Տարածքը՝ 2753 կմ2 է։
Արագածոտնի մարզն իր անունը ժառանգել է պատմական Այրարատ աշխարհի Արագածոտն գավառի անունից։
Մարզի աշխարհագրական դիրքի կարևոր առանձնահատկությունն այն է, որ գտնվում է մայրաքաղաք Երևանի և Հայաստանի ամենաբարձր լեռնագագաթի՝ Արագածի միջև։ Կիսաօղակաձև գոտևորելով Արագած լեռնազանգվածը՝ մարզի տարածքը արևմուտքում ձգվում է մինչև Թուրքիայի հետ պետական սահմանը։
Արագածոտնի մարզն զբաղեցնում է Արարատյան ֆիզիկա-աշխարհագրական շրջանի հյուսիսարևմտյան մասը։ Հարավում լեռնալանջերը ձուլվում են Արարատյան դաշտին, հյուսիսում ձգվում են մինչև Արագածի լեռնագագաթը։
Այստեղ են գտնվում Թալինի, Կարմրաշենի, Ապարանի սարավանդները, որոնց մակերևույթին բնորոշ են խարամային կոները, տուֆային դաշտերը, քարակարկառները։ Այստեղ է գտնվում Փոքր Սիփան լեռը։
Մարզի հիմնական զարկերակը Քասաղ գետն է՝ Գեղարոտ և Ամբերդ գլխավոր վտակներով։ Քասաղի վրա կառուցվել է Ապարանի ջրամբարը։
Հայտնի է Մաստարայի սելավային գետակը, որը հաճախ վարարելով մեծ վնաս է հասցնում ցանքատարածություններին։
Արագածի մերձգագաթային սարավանդի վրա գտնվում է Քարի լիճը։
Մարզկենտրոնի հարևանությամբ գտնվող Օշական գյուղում է գտնվում հայ գրերի ստեղծող սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շիրիմ-դամբարանը։
Հայտնի են Ամբերդը, Թալինի, Սաղմոսավանի, Աշտարակի եկեղիցիներն ու վանքերը։
Արագածոտնի մարզում է գտնվում Բյուրականի աստղադիտարանը, որը հիմնադրել է աշխարհռչակ գիտնական Վիկտոր Համբարձումյանը։
Աշտարակ
Արագածի հարավ-արևելյան եզրափեշին՝ ծովի մակերևույթից 1175 մ բարձրության վրա, փռված է 11 եկեղեցիներով և 111 հուշարձաններով մարզկենտրոն Աշտարակը։
Այն գտնվում է Քասախ գետի ափին, Երևանից 19 կմ հյուսիսարևմուտք: Աշտարակ-Ապարան ճանապարհին կառուցվել է 33 մ բարձրություն ունեցող խաչ, որը բաղկացած է 1 716 հատ փոքր խաչերից: Փոքր խաչերը խորհրդանշում են հայ ազգի քրիստոնեության ընդունման 1 716 ամյակը (ամեն տարի մեծ խաչին ավելանում է ևս մեկ փոքր խաչ):
Ապարան քաղաքը մարզում մեծությամբ և նշանակությամբ երկրորդ քաղաքն է: Գտնվում է Քասախ գետի ափին (Երևանից 60 կմ հեռավորությամբ):
Թալին
Թալինը Այրարատ նահանգի Արագածոտն գավառի հնագույն բնակավայրերից է: Թալինը Կամսարական հզոր իշխանական տոհմի ոստանն էր:
Թալին քաղաքը գտնվում է Արագած լեռան հարավարևմտյան լանջին (Երևանից 65 կմ հեռավորությամբ):
Աշնակ
Աշնակ գյուղը գտնվում է Հայաստանի Արագածոտնի մարզի Թալինի տարածաշրջանում, Երևան-Թալին խճուղուց ձախ, Թալին քաղաքից 12 կմ հարավ։ Մարզկենտրոնից գտնվում է 50 կմ հեռավորության վրա։ Նախկինում կոչվել է Աշնանակալ:
Աշնակը հիշատակվում է V դարից, եղել է Այրարատ աշխարհի Արագածոտն գավառի գյուղերից և հանդիսացել է խոշոր բնակավայր։ Հին գյուղի ավերակները պահպանվել են ներկայիս գյուղի տարածքից 5 կմ արևմուտք։ Այստեղ են գտնվում նաև հին բերդի՝ IX-X դարերի ավերակները։
Գյուղում կա IV-V դարերի կիսավեր եկեղեցի։ Գյուղից 3 կմ հարավ-արևելք գտնվում է մ.թ.ա. 2-րդ-1-ին հազարամյակի ամրոցը։
Գյուղը գտնվում է ծովի մակարդակից 1420 մ բարձրության վրա։ Կլիման չափավոր ցամաքային է։ Ամառները տաք են և չոր, ձմեռները՝ ցուրտ։ Բնական լանդշաֆտները չոր տափաստաններն են։
Դաշտադեմ
Դաշտադեմ գյուղը գտնվում է Հայաստանի Արագածոտնի մարզում, Արտենի լեռան հարավային ստորոտում։ Հեռավորությունը մարզկենտրոնից՝ 52 կմ հյուսիս-արևմուտք, բարձրությունը ծովի մակերևույթից՝ 1450 մ։ Դաշտադեմ է վերանվանվել 1979 թվականին։
Գյուղից 2.5 կմ հարավ գտնվում է Քրիստափոր եկեղեցին։ Այն սրբատաշ գորշ տուֆից է, ներսից խաչաձև, արտաքինից ներկալված ուղղանկյան մեջ և թվագրվում է Vll դարով։ Քառակուսի հիմքից անցումը ութանիստ գմբեթին իրականացված է առագաստների միջոցով։ Միակ՝ արևմտյան մուտքը շրջակալված է քանդակազարդ զույգ որմնասյուններով։ Պատերին կան X-XV դդ. նվիրատվական արձանագրություններ։ Սբ. Քրիստափորը ամբողջությամբ վերականգնվել է 1980 թ.։ Այն շրջապատված է կոպտատաշ բազալտե պարսպով, ավելացվել են խցեր։ Եկեղեցուց քիչ հյուսիս պահպանված է սև տուֆից կառուցված քառակուսի հատակագծով աշտարակաձև կառույց, որը պայմանականորեն համարվում ե զանգակատուն։
Գևորգ Չաուշ
Գևորգ Չաուշ (Գևորգ Չավուշ, Գէորգ Ղազարեան) ծնվել է Օսմանյան կայսրության Բիթլիսի վիլայեթում 1907թ․ մայիսի 27-ին։ Նա եղել է հայ ազգային ազատագրական շարժման հերոս, հայդուկապետ, ՀՅԴ անդամ։ Գևորգ Չաուշը համիդյան արյունոտ վարչակարգի դեմ ոտքի ելած հայ ֆիդայական շարժման առաջին սերնդի ակնառու դեմքերից է, իր ժողովրդի ազատագրման գործին նվիրված անձնազոհ մարտիկ։
Գևորգ Չաուշը եղել է այնպիսի հայտնի ֆիդայիների զինակիցը, որոնցից են Արաբոն, Դժոխք Հրայրը, Աղբյուր Սերոբը, Անդրանիկը: Առաջին անգամ աչքի է ընկել Սասունի 1891-1893 թվականների ինքնապաշտպանական կռիվներին։
Կռվում աչքի է ընկել իր մարտավարությամբ և կազմակերպչական ձիրքով։ Դա է վկայում Բերդակ գյուղում բազմաթիվ թշնամու դեմ ընդամենը 4 հայդուկով մղված մարտի տակտիկան։ Երկուսը կրակում էին, իսկ մյուս երկուսը նահանջում։ Քիչ անց ֆիդայիները մյուս զույգն էր սկսում կռվել, իսկ նախորդները նահանջում էին։ Ֆիդայիներն այդպիսով նահանջում են շուրջ 20 կմ և հասնում Ծիր-Կատար։
Գևորգ Չաուշը Անդրանիկի հետ միասին վրեժ է լուծել Աղբյուր Սերոբի մահվան համար։ Սերոբի մահից հետո շատերն առաջարկում էին, որ Գևորգը գլխավորի ֆիդայիներին, բայց Գևորգն համեստ մարդ լինելով իր տեղը զիջում է Անդրանիկին։
Չաուշի ամենահայտնի մարտերից մեկը Առաքելոց վանքի կռիվն է, որը կազմակերպել էր Անդրանիկը։ Գևորգն անձամբ ղեկավարել է Իշխանաձոր գյուղի պաշտպանությունը և այնտեղ ունեցել է ֆիդայիների ջոկատ։ Թուրքական կառավարությունը ստիպված է եղել սասունցիներին ուշադրության կենտրոնում պահելու համար այդ գյուղում զորանոց կառուցել։
Գևորգը գտնում էր, որ պետք էր դաշնակից լինել քրդերի հետ։ Դրա համար էլ նա մեծ հարգանք է վայելել քրդերի մոտ։ Բացի այդ Չաուշը դաժանաբար պատժում էր այն քրդերին, ովքեր թալանում էին հայ գյուղացու ինչքը։
Եղել է միակ ֆիդային, ով, բոլոր ֆիդայական օրենքներին հակառակ, ամուսնացել է։
Մարկ Բուդաղյանի Ուսումնական Բլոգ 